Prywatyzacja w Rosji

Prywatyzacja w kraju stała się historycznym etapem, przez który rozumie się przekazanie majątku państwowego Związku Radzieckiego osobom prywatnym. Proces ten rozpoczął się tuż po upadku ZSSR, w pierwszej połowie 1990-x.

Za głównych działaczy uważa się Gajdera oraz Czubajca, to właśnie oni zajmowali się przekazywaniem w prywatne użytkowanie obiektów przemysłowych, fabryk oraz przedsiębiorstw. Prywatyzacja w danym przypadku otrzymała dość negatywną ocenę przez to, że przyczyniła się również do podziału ludności w ekonomicznym planie.

Znacząco mniejsze uwagi udzielało oraz udziela się innym aktywam, które przeszły do rąk prywatnych:

obiekty gospodarstwa rolnego, w tym gospodarstwa kolektywne;
krajowy fundusz mieszkaniowy;
różne typy działek.

Przygotowanie prywatyzacji

Początek procesu miał miejsce w 1990 roku, powołano do życia specjalny program którym zajmowała się grupa ekonomistów. Dodatkowo do dokumentu zostało opracowana dziesiątka prawnych projektów, które doszły do zatwierdzenie przez Radę Najwyższą, niestety na wyższym etapie inicjatywa nie przeszła.

Prywatyzacja w Rosji

Pierwsze praktyczne kroki zostały podjęte 4 lata później, kiedy został przyjęty akt pozwalający na prowadzenie działalności gospodarczej osobom prywatnym. W dokumencie było umieszczone pojęcie prywatyzacji majątku, rozumiejący przekazanie majątku gminy do rąk prywatnych. Wcześniej (1991 rok) pojawił się projekt ustawy ukazujący rządowy organ, który zajmuje się prywatyzacją majątku- Federalna agencja ds. zarządzania majątkiem państwa (w 1991 roku na czele stanął Czubajs).

Prywatyzacja majątku państwowego w Rosji wyróżniało się wysoką niesprawiedliwością oraz brakiem przemyślenia. Część obywateli, za swoi vauczery, mogli otrzymać zasłużone akcje państwowych zakładów Inni niczego nie dostali. Istniało wiele niuansów jak na przykład- w jednym regionie dawali więcej akcji czym w innym. Prywatyzacja okazała się podłą oraz niesprawiedliwą.

Pierwszym przedsiębiorstwem, które przeszło prywatyzacje była spółka akcyjna na podstawie Kamaza. Pojawiła się ona latem 1990 roku, zgodnie z postanowieniem Rady Ministrów Związku Radzieckiego. Założone było aby pozostawić pod kontrolą państwa 51% akcji, a pozostałe akcji przekazane były do prywatyzacji. Rok później pojawiła sprzedaż akcji dla pracowników, która momentalnie przeobraziła się w konkurs dla osób prywatnych. Przyczyniło się to do tego, że akcjonariuszami przedsiębiorstwa było 230 organizacji.

Z objęciem stanowiska kierowniczego Federalnej agencji ds. zarządzania majątkiem przez Czubajsa prywatyzacja nabrała przyśpieszenia. Do tego przyczynił się dekret prezydenta określający mechanizm przekazywania aktywów.

Przekazywanie przedsiębiorstw w ręce prywatne

W 92-94 miała miejsce prywatyzacja przedsiębiorstw, przy czym w dwóch formach: vauczerna i mała. W celu realizacji był zatwierdzony program na poziomie państwa, przygotowujący zasady oraz specyfikę przekazywania w ręce prywatne w zależności od rozmiarów przekazywanej organizacji.

Przy niedużym rozmiarze organizacje można było sprzedać je częściowo, po kawałku lub na targach.

Średnie i duże przedsiębiorstwa wymagały bardziej skomplikowanej systemy: na początku należało przekształcić je w spółki akcyjne (SA), następnie akcje były sprzedawane. Ustanawiano minimalny kapitał własny, który należało sprzedawać poprzez aukcje publiczne, procent wynosił 29%. W ofertach figurowały czeki prywatyzacyjne, które zostały nazwane voucherami, stąd i wzięła się nazwa metody- voucherowa.

Pojawiły się grupy organizacji, które nie podlegały prywatyzacji, oraz te które obowiązkowo należało przekazać w ręce prywatne.

Pierwsza grupa to działalności w różnych gałęziach o strategicznym, takiej jak:

szelf;
narodowy fundusz leśny;
drogi samochodowe, przeznaczone dla użytku publicznego;
stacje telewizyjne;
rurociągi oraz magistrale przeznaczone dla transportu różnych materiałów.

W spisek z obowiązkiem prywatyzacji wchodzą:

obiekty zajmujące się sprzedażą hurtową oraz detaliczną;
powiązane z wyżywieniem;
fabryki lekkiego przemysłu oraz wyżywienia;
fabryki wypuszczające oraz przerabiające produkty rolnicze.

Wyjątkowość metody vauczernej

Jednym z kluczowych momentów vauchernej zasady była konieczność sprzedaży 29% kapitału własnego na aukcjach publicznych. Wszystko odbywało się za pomocą voucherów, którymi należało zabezpieczyć obywateli do rozpoczęcia targów.

Obywatele otrzymywali swoje czeki w październiku 92 roku, których emisją zajął się Sberbank. Aby je otrzymać należało przekazać 25 rubli, nominalny cennik wynosił 10 tysięcy. Wskazana wartość była przyrównana do wartości podstawowych funduszy firmy przewidzianej na osobę, w danym okresie. Tak jak czeki były anonimowe, nie było ograniczeniu do przekazywania ich, czy odsprzedaży. W celu wykonywania wielu operacji zostały powołane do życia fundusze inwestycyjne. Wartość każdego vouchera była uzależniona od kursu dolara (wahał się od 5 do 24 rubli) i wynosiła od 500 do 29 tysięcy rubli.

W okresie targów (koniec 92′ i początek 94′) odbyło się 9,3 tysiąca spotkań na których udało się zrealizować 52 miliona prywatyzujących czeków.

Dokładna wartość ceny była związana z pewnymi aspektami:

cena rynkowa pakietu, który firma przekazywała za swój voucher;
poziom oraz parametry organizacji;
miejsca przeprowadzania przekazu.

Przykładowo w Niżnym Nowogradzie można było zaopatrzyć się dzięki jednemu vouchera w 2 tysiące akcji «Gazproma», które już po 8 były warte 700 tysięcy rubli. W okręgu stolicy za papier można było otrzymać 700 akcji w stolicy 50.

Negatywnym aspektem danej metody, uważa się możliwość wzbogacenia się w krótki okres przez ścisła ilość osób, ma się na uwadze kierowniczy skład, dyrektorów, którzy otrzymali swoje posady jeszcze w okresie istnienia Związku Radzieckiego. Dzięki naciskam na administrację oraz pozostałych ludzi, kierownictwo mogło osiągnąć wygodny dla siebie rezultat na zebraniach akcjonariuszy. Oczywistym jest fakt, iż tym władczym ludziom prosto było przekonać pracowników firmy do odsprzedaży swoich akcji po zaniżonym cenam.

Wyjątkowość małej prywatyzacji

Mały etap rozpoczął się na początku 1992 roku, przy czym odbywało się to do zatwierdzenia przez Radę Najwyższą programu, które miało miejsce w czerwcu. Już w kwietniu został powołany pierwszy w kraju dom aukcyjny, którego zadaniem była sprzedaż przedsiębiorstw :

publicznego wyżywienia;
usług konsumenckich;
przedsiębiorstw zajmujących się handlem.

Na przeprowadzonym w Niżnym Nowogradzie spotkania, przybyli Gajdar oraz Czubajs. Z wymienionych wyżej organizacji, do końca 1994 roku zostało sprzedane 60-70%.

Czym są aukcje kredytowe?

W 1995 roku zostały utworzone aukcje kredytowe zadaniem, którym było zapełnienie skarbu państwa. Co ciekawe kredyty były udzielane pod zastaw pakietów akcji, należących do państwa, w szczególności przez duże firmy takie jak JUKOS i Sibneft. Organizacje państwowe nie zwróciły kredyty co spowodowało, że akcje okazały się w rękach kredytodawców. Przyczyniło się to do pojawienia miliarderów takich jak Abramowicz czy Berezowski.

Kontynuacja do dnia dzisiejszego

Wydarzenia ułożyły się tak, że do 2004 roku zostało sprzedane do 85% (minimum 7%) pakietów największych naftowych przedsiębiorstw.

Przedstawiony przypadek bezprawnego charakteru, nazwany bezprecedensowym po rozmiarach przechwycenia aktywów własności państwowej: w 2002 roku instytucje naftowego odłamu Baszkorstostana zostały sprywatyzowane 7 spółkami o których do tego wydarzenia nie figurowały nigdzie, a następnie zostały przekazane do banku

Kolejną gałęzią, która ucierpiała bywa węglowa, w momencie kiedy 56% przedsiębiorstwa było w prywatnych rękach. Miało to miejsce po przeprowadzeniu prywatyzacji państwowych pakietów w ramach reformy gałęzi do 2001 roku. W tym roku ma również miejsce przekazania aktywów Rosgosstracha (agencja ubezpieczeniowa), a po 9 latach na 10 aukcjach zostanie sprzedane trochę mniej niż połowa akcji organizacji.

W okresie 2006-07 częściowo przekazane w ręce prywatne zostały Rosneft, WTB oraz Sberbank. Pod koniec (tego roku)zostało jeszcze sprywatyzowane około połowa elektrowni kraju oraz 22 firmy handlowe. Zostały jeszcze wprowadzone pewne ograniczenia, związane z antymonopolową polityką rządu. Zyski ze sprzedaży akcji były na poziomie 25 mld dolarów. Proces prywatyzacji cały czas trwa, np. do 2012 roku WTB oraz Sberbank sprzedali 10 i 7,6 procent swoich akcji. W końcu 2016 roku 19,5% papierów Rosnefti były już w prywatnych rękach.

Ziemia i jej prywatyzacja

Do rozpadu Związku Radzieckiego cała ziemia znajdowała się pod pełną władzą ZSSR i nikt inny nie miał prawo do samodzielnego rozporządzania nią. W 1990 roku została wprowadzona gradacja form własności współwłasności gruntów, który podzielił terytorium kraju na 7 kategorii w zależności od użytkowania. Konstytucja z 1993 roku dała obywatelom gwarancję na prawo własnościowe.

Kodeks gruntów został zmieniony w 2001 roku, zakłada:

— najcenniejsze i najbardziej znaczące gospodarczo terytorium zostało wprowadzone do obiegu cywilnego — tereny przemysłowe i osadnicze, w sumie jest to około 2 procent terytorium państwa;

— wprowadzono zasadę jedności nieruchomości i zajmowanej ziemi, co umożliwiło przedsiębiorstwom zakup własnego terytorium;

— obywatele mogli otrzymać prawo własności na wcześniej przedstawione grunty, bezpłatnie, jeden raz.

Grunty rolne

Dana klasa terytorium państwa już od samego początku była najtrudniejsza oraz konfliktowa. Duma robiła wszystko aby zablokować próby zalegalizowania prywatyzacji do 2002 roku, do wskazanego momentu regulowanie przekazywana w ręce prywatne udawała się dzięki dekretowi głowy państwa.

W 1991 został podpisany dekret, który zawierał:

— konieczność wyboru formy własności dla zbiorowych i państwowych ferm przed wiosną 1992;

— wszyscy członkowie wskazanych ferm otrzymywali bezpłatno majątek w postaci ziemi.

Podsumowując, właścicielami ponad 115 mln. hektarów zostało 12 mln. obywatele. Akt z 95-96r. pozwolił określić operacje, jakie właściciele mogli dokonywać ze swoją ziemią, sprzedaż, wynajem i tak dalej.

Działki

Co się tyczy ziem, przeznaczonych na działkowe użytkowanie, podstawowe zmiany nastąpiły w 2001 roku. Prywatyzacja była możliwa dzięki pojawieniu się w Kodeksie pewnych aspektów, obywatele mogli wykupić ziemię po cenie która została ustalona przez miejscowe samorządy.

Od 20006 roku istnieje tak zwana działkowa amnestia, pozwalająca na bezpłatne otrzymanie na własność terytorium, które zostało otrzymana do 2001 roku. Ta zasada była ważna do wiosny 2018 roku.

Fundusz mieszkaniowy

W Związku Radzieckim obywatele nie posiadali pełnego prawa do własności i nawet nie zabroniona była sprzedaż domu i zawieranie innych umów, które dzisiaj mają miejsce. Sytuacja ta zmieniła się w 1988 roku, obywatele otrzymali prawo do sprzedaży zajmowanego pomieszczenia. Aczkolwiek do nowego dziesięciolecia zostało sprywatyzowane mniej niż procent (0,09%) funduszu, masowy charakter był w 1991, dzięki przyjęciu ustawy o przekazaniu w ręce prywatne powierzchni mieszkalnych.

Procedura była bezpłatna, dobrowolna i jednorazowa dla każdego obywatela. W przypadku, gdy prywatyzacja nie miała miejsce można było podpisać umowę socjalnego najmu ze aktualnym właścicielem np., gminą. Przy czy umowa była zawarta na czas nieokreślony. Prywatyzacja nie dotyczyła obiektów uznanych za nie nadające się do zamieszkania, służbowymi, jak np., dla wojskowych. Do 2015 roku na własnościowe mieszkania zostało przekształcone 79%. Bezpłatna prywatyzacja pięciokrotnie była przedłużana przez ze względu na niewysoki temp a potem była jeszcze raz przedłużona po dwóch latach już ostatni raz, na czas określony.